Wat is onzekerheid precies?

 

Iedereen is wel eens onzeker. Veel mensen zijn onzeker over hun uiterlijk, iedereen is wel eens onzeker omdat hij of zij een presentatie moet houden voor anderen en het spannend is wat anderen ervan vinden. En een zekere mate van onzekerheid is heel normaal. Het helpt je zelfs om te groeien: je vindt het spannend, maar je doet het toch! En zelfs als het niet goed uitpakt, omdat je verhaal te lang was of je boodschap wordt niet opgepikt, dan kun je nog trots zijn op jezelf omdat je het wel gedaan hebt. Tenzij… jouw onzekerheid de overhand heeft. Dan is het wéér een ervaring die ervoor zorgt dat je denkt: “Zie je wel, ik stel niks voor”. En over die onzekerheid, die op de achtergrond van je leven voortdurend meespeelt, hebben we het hier.

Onzekerheid uit zich op 4 vlakken, namelijk je gevoelens, je gedachten, je lichaam en je gedrag.

Je gevoelens:

Je voelt je onzeker, dat wil zeggen: bang. Je durft jezelf niet zo goed te laten zien. Misschien lukt een presentatie zoals ik hierboven schreef je prima, maar vind je het spannend om jezelf echt te laten zien. Je bent bang voor wat anderen van jou vinden, over jou denken of zeggen. Het heeft een enorme weerslag op je emotionele leven! En angst is dus de belangrijkste emotie die je voelt.
Daarbij voel je vaak onmacht: je weet niet hoe het anders moet. Ook als je ziet dat je relaties niet zijn zoals je graag zou willen, ervaar je die onmacht.
Ook verdriet is vaak een gevolg van deze onzekerheid. Je wilt eigenlijk zo graag een ánder leven, maar je hebt geen idee hoe en je vindt jezelf dat ook niet waard. Hier zit ook frustratie, wat een vorm van boosheid is. Boos ben je dan vooral op jezelf. Niet op anderen, tenminste, dat vind je ingewikkeld: wie ben jij om boos te zijn?

Tenslotte voel je je ook eenzaam: iedereen lijkt het zoveel makkelijker te hebben dan jij. Je begrijpt niet waarom dat zo is, maar het is verdrietig. En niemand die jou echt begrijpt. Dat, eventueel samen met onderdrukte boosheid, kan leiden tot depressie.

Je gedachten:

In je denken ben je afwisselend bezig met het verleden, het heden en de toekomt, met die angst als “achtergrondmuziek”. Je bent in je gedachten automatisch altijd bezig met “wat zullen anderen van mij vinden?” Je denkt terug naar wat je gezegd of gedaan hebt: Was het goed genoeg? Had ik niet beter zus of zo? Je evalueert eindeloos wat je gezegd en gedaan hebt en je hebt daar ook een sterke mening over die zelden positief is.
Je bent je op het moment zelf bewust van jezelf en je scant onbewust wat de ander van jou vindt. Is die ander afgeleid als jij je verhaal vertelt, dan denk je direct: “Ik ben niet interessant genoeg”. Je betrekt veel zo niet alles wat er rondom jou gebeurt, op jezelf.
Je bent ook op die manier bezig met de toekomst: in je hoofd bereidt je hele gesprekken voor zodat de kans dat je het juiste zult zeggen, zo groot mogelijk is. Je zorgt er meestal voor dat je goed werkt levert, dat daar niks op aan te merken is. Je probeert te bedenken hoe je het zo goed mogelijk kunt doen. Of je geeft op: “Ik kan het niet”. Daar ben je dan ook in gedachten mee bezig.
Je bent wat eerder dan anderen geneigd tot zelfmedelijden en dat veroordeel je dan weer in jezelf.
Tenslotte denk je vaak dat als iets mis gaat, dat het aan jou ligt. Je gaat er eerder vanuit dat jij het niet goed hebt gedaan, dan dat een ander het niet goed heeft gedaan. En als het de omstandigheden zijn waardoor iets mis gaat, dan heb je nog de neiging om te denken dat het aan jou ligt. En andersom: als iets goed gaat, wijt je dat eerder aan de omstandigheden of de ander dan aan jouw harde werk.

Hoe je tegen jezelf praat, is vaak ook niet echt aardig. Met name als er iets fout gaat, dan kun je jezelf enorm op je kop geven. Je zegt dingen tegen jezelf die, als je dat tegen een vriendin zou zeggen, direct de vriendschap zou beëindigen. En wat betreft de fouten die je hebt gemaakt: ook jaren later heb je er nog last van.

Je lichaam:

Onzekerheid is vaak te zien in de houding en mimiek. Je gezicht is meestal niet ontspannen als je je onzeker voelt. Je maakt jezelf eerder klein dan groot en je schouders zullen eerder iets naar voren hangen dan naar achteren. Misschien tril je een beetje, hapert je stem of heb je een rode kleur op je wangen of vlekken in je nek.
Maar er gebeurt meer in je lichaam, onzichtbaar voor anderen. Je voelt je warm (soms wel te zien) of juist koud. Je hebt een knoop in je maag of een weeïg gevoel in je buik. Je voelt je trillerig, beverig, je hebt knikkende knieën. Je voelt je misschien slap, misselijk of duizelig. Misschien heb je hoofdpijn. Maar in het dagelijks leven voel je je misschien alleen maar zwaar.
De basisspanning in met name je schouder- nek en rugspieren is vaak hoger dan bij de meeste mensen.
Vaak voel je ook niet zoveel in je lichaam. Je hebt geleerd om de signalen die je lichaam geeft (bijvoorbeeld als iemand over je grenzen gaat) te negeren.

Je gedrag:

Als je je onzeker voelt, zul je jezelf niet altijd in het middelpunt van de belangstelling zetten. Je vindt het dan vaak fijner om in de groep op te gaan, om niet op te vallen. Je trekt je eerder terug dan dat je op anderen afstapt. Wat leidend is in je gedrag is een gevoel van (on)veiligheid. Voel je je oké, dan durf je jezelf wat meer te laten zien. Voel je je niet prettig, dan trek je je terug. Je bent onbewust steeds bezig met een risico-analyse: kan ik mijzelf veilig laten zien of kan dat niet?
Iets wat je niet snel zult doen, is om hulp vragen. Enerzijds omdat dat je kwetsbaar maakt, anderzijds omdat je vindt dat je het zelf op moet lossen. Je moet anderen eigenlijk niet nodig hebben. Ook wil je anderen niet lastig vallen. Je hebt het gevoel dat je dat niet waard bent.

 

Laag zelfbeeld, laag gevoel van eigenwaarde

Onzekerheid heeft vaak ook te maken met hoe je naar jezelf kijkt, wat je van jezelf vindt. De meeste mensen die echt last hebben van onzekerheid zien zichzelf als minder belangrijk, minderwaardig. Ze kennen anderen meer waarde toe dan zichzelf. Ze denken positiever over anderen dan over zichzelf. Ze vinden dat ze tekort schieten op allerlei vlakken bijvoorbeeld in vaardigheden, kennis en in hun relaties. Ze vergelijken zichzelf vaak ook met anderen. Soms bewust, vaak onbewust. En ze komen zelf altijd nadelig uit deze vergelijking. Je voelt je altijd minder goed, minder leuk, minder alles. Dit heeft een enorme invloed op je relaties!

Relaties:

Je probeert niet teveel te vragen aan anderen, terwijl je aan de andere kant het zo nodig hebt om gezien te worden. Je vindt dat je erg je best moet doen voor anderen en dat doe je ook. En vaak sta je daarna met lege handen omdat de ander lang zoveel niet geeft als jij. En dat versterkt weer het beeld dat je van jezelf hebt: je bent minder waard.

Ook ben je kwetsbaarder voor misbruik in relaties, wat je gevoel van niks waard zijn alleen maar versterkt. Je vindt het lastig om grenzen te voelen bij jezelf en om die vervolgens aan te geven, waardoor een relatie vaak uit balans is.

 

Symptomen van onzekerheid

Welke symptomen herken jij?

• Gedachten van bezorgdheid: wat zullen anderen vinden/denken?
• Gedachten en gevoelens van minder waardig zijn
• Gevoelens van angst
• Piekeren
• Je voelt je minder waard dan de ander
• Je bent onbewust altijd bezig met een risico-analyse: ben ik veilig?
• Je vergelijkt jezelf veel met anderen en vindt anderen beter/slimmer/mooier enzovoort
• Je evalueert wat je gedaan of gezegd hebt
• Je kunt je fouten moeilijk accepteren
• Je bent je erg bewust van jezelf
• Je praat vaak onaardig tegen jezelf
• Je mag van jezelf niet klagen
• Je vindt het lastig om grenzen aan te geven
• Je hebt altijd het gevoel dat je erg je best moet doen
• Je hebt een erg kritische stem in je gedachten
• je voelt je schuldig als je iemand niet kunt helpen
• Je veroordeelt jezelf
• je vindt dat je je problemen zelf moet oplossen
• Je hebt soms ook zelfmedelijden
• Je voelt je onbegrepen, eenzaam, verdrietig van tijd tot tijd
• Je probeert zo min mogelijk van anderen te verwachten.
• Je ervaart weinig rust
• Je doet erg je best om aardig gevonden te worden
• Je bent soms of vaak somber
• Je weet niet goed wat je met “negatieve emoties” moet, dus negeer je ze maar zoveel mogelijk

 

Stress als gevolg van onzekerheid

Het gevoel van nooit genoeg zijn, nooit genoeg te hebben gedaan, leidt vaak tot hard werken en daarmee over je eigen grenzen gaan. Daarbij heeft iemand die last heeft van onzekerheid de neiging om alles zelf te doen, zelf op te lossen. Hulp vragen is lastig omdat “je het toch zelf moet kunnen” en omdat het kwetsbaar maakt. Ook vindt je dat je een ander niet moet lastig vallen: jij bent immers minder waard dan die ander, je wilt geen beslag op zijn tijd nemen.

Ook zorgt onzekerheid ervoor dat je een sterk moeten ervaart vanbinnen. Zoals die cliënt van mij die in oktober al stress had vanwege de kerstkaarten die ze móest versturen. Voor je gevoel moet dat ook echt en het voelt als falen om daarvan af te stappen.

Allerlei emoties die je niet uit, kosten ook veel energie. Boos zijn mag eigenlijk niet, behalve op jezelf. Dat dat laatste ook voor stress zorgt, hoef ik denk ik niet uit te leggen. En boosheid die je niet uit, is niet goed voor je. Het leidt tot stress en het kan zelfs leiden tot (chronische) ziekten.
Emoties als verdriet en eenzaamheid kunnen je verstikken als je dat helemaal alleen draagt.
Bij dit alles speelt ook een rol dat je moeite hebt met grenzen aangeven. Anderen kunnen je overvragen, omdat je toch geen nee zegt. Dit kan onbewust gebeuren (‘als het niet kan, zal ze het wel zeggen’) maar mensen kunnen ook meer bewust gebruik van je maken juist omdat jij je als geen ander in zult zetten. En als je grenzen aangeven lastig vindt, ben je ook geneigd een stapje harder te lopen in plaats van ‘nee’ te zeggen. En zo werk je misschien harder dan (op de lange termijn) goed voor je is.

Ook ben je, als je je zo onzeker voelt, vaak veel minder bewust van je lichaam waardoor je signalen van je lichaam mist. Je kent maar 1 stand en dat is ‘niet zeuren en doorgaan’ ook al verlangt je lichaam naar rust. Je aandacht gaat naar wat er moet gebeuren in jouw ogen en je vergeet daarbij wat jij nodig hebt. Vaak ben je je daar helemaal niet bewust van! Op die manier is het niet verwonderlijk dat je overspannen raakt of zelfs in een burn-out terecht komt. En daar komt weer een enorm gevoel van falen en tekort schieten bij kijken.

Oorzaak van onzekerheid

De oorzaak van jouw onzekerheid ligt waarschijnlijk in je jeugd. En dan gaat het misschien om heftige gebeurtenissen. Dat kan heel goed want dat kan een enorme invloed hebben op je zelfbeeld. Maar als er geen sprake is van dat soort trauma, kun je ook onzeker zijn geworden in je jonge jaren, namelijk doordat je lange tijd tekort bent gekomen op de een of andere manier. Je hebt lange tijd geen aandacht gekregen, je hebt teveel spanning ervaren, je hebt niet de steun gekregen die je nodig had. Dat is ook traumatisch!
Als dit af en toe gebeurt en je ouders zijn er daarna weer voor je, is er niet zoveel aan de hand. maar als je te lang aan je lot bent overgelaten, ga je als kind denken dat het aan jou ligt. Maar dat is dus niet zo. Het lag aan de omstandigheden, maar je denkt voortaan wel dat jij niet goed genoeg bent. Zo is jouw onzekerheid ontstaan…

Onzekerheid als gevolg van pesten

Wat daar misschien nog bovenop is gekomen is dat je gepest werd. Misschien gebeurde dat op school of in de straat. Misschien werd je gepest door andere kinderen, misschien door een volwassene. En dit is ook traumatisch! Want het was niet goed voor je en het was teveel. Wat ook een rol speelt bij hoe traumatisch dit voor je was, is of je steun hebt ervaren van anderen. Misschien luisterde je moeder wel naar je verhaal als je thuis kwam, dat helpt dan toch een beetje. Of je werd samen met anderen gepest, dan heb je misschien steun aan elkaar.
Als je ouders en andere volwassenen er niet voor jou waren, dan is dat extra heftig!

Misschien herken je best veel in wat ik hierboven schreef over onzekerheid.
Geef jezelf in elk geval de erkenning dat je het niet makkelijk hebt gehad en nog steeds niet makkelijk hebt! En laat daarbij die kritische stem die zegt dat je niet moet zeuren maar even een stapje terug doen, want het is ook gewoon moeilijk!

Aan de slag met jouw onzekerheid? Neem contact met mij op, want jouw onzekerheid kan veranderen en jij kunt blij worden met jezelf en met je leven!